Antybiotyk to jedno z ważniejszych odkryć, jakie nastąpiło w XX wieku, gdyż niezwykle szybko i skutecznie zwalcza infekcje bakteryjne. Jednak w dzisiejszych czasach okazuje się, że poprzez nieprawidłowy sposób zażywania antybiotyków ich działanie jest znacznie słabsze. Zatem jak prawidłowo je stosować oraz dlaczego jest to takie ważne?
Czym jest antybiotyk?
Antybiotyki stanowią grupę substancji, których używa się w leczeniu wyłącznie zakażeń wywołanych przez bakterie. Działają one wybiórczo w niskich stężeniach, dzięki czemu są w stanie odpowiednio wpłynąć na strukturę komórki patogenu, jego metabolizm czy zdolność podziału. Z uwagi na to, związki te podzielić można na dwie główne grupy:
- bakteriobójcze, które przyczyniają się bezpośrednio do uśmiercenia komórki bakterii,
- bakteriostatyczne, które hamuje wzrost oraz namnażanie się komórek bakterii.
Innym kryterium klasyfikacji jest pochodzenie, gdyż antybiotyki mogą być naturalne, czyli wytwarzane przez mikroorganizmy (takie jak inne bakterie czy grzyby), syntetyczne (niemających swojego wzorca w przyrodzie) oraz półsyntetyczne. W zależności od rodzaju substancji czynnej mogą one oddziaływać na jeden, konkretny szczep mikroorganizmów lub wpłynąć na kilka, a nawet kilkanaście gatunków, jak np. ampicylina. Jednak, kiedy leki te są przepisywane? Przede wszystkim w czasie chorób bakteryjnych, a także jako profilaktyka okołooperacyjna, w stomatologii czy w przypadku nawracających zakażeń, np. układu moczowego. Antybiotyków nie należy stosować w przypadku chorób wirusowych, jak grypa, gdyż nie wykazują żadnego działania na wirusy, a mogą jedynie przyczynić się do rozwoju antybiotykoodporności. W takim razie jak prawidłowo przeprowadzić antybiotykoterapię?
Zasady skutecznego stosowania antybiotyków
Aby leczenie antybiotykami było skuteczna, musimy przestrzegać kilku narzuconych z góry zasad. Większość leków do prawidłowego działania musi mieć odpowiednie warunki. Co to oznacza? W czasie antybiotykoterapii obowiązuje nas również całkowity zakaz spożywania alkoholu. Jest to ważne, gdyż osłabia on organizm, a także bardzo często i samo działanie leku. Pamiętajmy także, że antybiotyki powinny być popijanie niegazowaną wodą, a nie produktami mlecznymi czy sokami, ponieważ utrudnia to przyswajanie leku, a tym samym jego skuteczność.
Wielu z nas zastanawia się kiedy dokładnie zażyć antybiotyk. Zarówno lekarze, jak i farmaceuci mówią, że nie zaleca się łączenia ich z posiłkiem. Dlaczego? Przede wszystkim spożywany pokarm może przyczyniać się do ograniczenia jego wchłaniania. Zatem lek ten bierzemy godzinę lub dwie po jedzeniu. Ważnym elementem jest stosowanie preparatów osłonowych, czyli probiotyków, gdyż leki te przyczyniają się nie tylko do niszczenia patogenów, ale również i flory bakteryjnej naszego przewodu pokarmowego. Prawidłowa antybiotykoterapia opiera się również na:
- nie za krótkim czasie leczenia – antybiotyk stosujemy do końca, a nie do chwili, w której poczujemy się lepiej;
- nie za długim czasie leczenia – w przeciwnym wypadku przyczynia się to do zwiększenia prawdopodobieństwa skutków ubocznych, a nie większych korzyści zdrowotne;
- regularnym przyjmowaniu leku – przepisany antybiotyk należy przyjmować w określonych godzinach, a wydłużenie lub skrócenie tych odstępów może skutkować niepowodzeniem w leczeniu.
Dlaczego jest to takie ważne? Zbyt krótkie, zbyt długie lub nieregularne zażywanie antybiotyków przyczynia się do rozwijania antybiotykooporności. Czym ona jest oraz jakie konsekwencje może powodować?
Dlaczego warto prawidłowo stosować antybiotyki?
Większość ludzi jest przekonanych, że antybiotyki to cudowne leki, które są w stanie wyleczyć nas z każdej choroby oraz infekcji. Przyczynia się to do ich nadmiernego i często nieuzasadnionego stosowania, a co więcej, daje to bakteriom czas na nabycie cechy, która pozwala przeciwstawić się działaniu danego antybiotyku, co przełożyć się może na:
- neutralizowanie antybiotyku, który staje się dla nich nieszkodliwy;
- “wyrzucanie z siebie” antybiotyku, co zapobiega zniszczeniu bakterii;
- modyfikacje ściany komórkowej i/lub otoczki śluzowej, przez co antybiotyk nie jest w stanie przeniknąć lub przylgnąć do ściany komórkowej.
Bakterie w dogodnych warunkach są w stanie rozmnażać się w zastraszającym tempie, przez co już jeden drobnoustrój posiadający oporność może przekazać tę cechę kolejnym. Antybiotykoodporność jest niebezpieczna, ponieważ zmniejsza ilość działających na bakterie leków, a stworzenie nowych jest niezwykle czasochłonne. W ten sposób powstają patogeny alarmowe, czyli drobnoustroje posiadające wielolekoodporność, które łatwo rozprzestrzeniają się i mogą zagrażać życiu człowieka. Do nich zalicza się gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) czy dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae).
Nie da się zaprzeczyć, że antybiotyki odgrywają ważną rolę w medycynie. Jednak pamiętajmy, że poprzez nieprawidłowe stosowanie, bakterie są w stanie nabyć na nie oporność, a w ten sposób bardzo łatwo możemy stracić skuteczne środki do walki z nimi.
