W dzisiejszych czasach cukier to jedna z chętniej spożywanych substancji. Poprzez swój wyjątkowy i lubiany przez wiele osób, słodki smak, jest w stanie ulepszyć niemalże każdy produkt. Dodaje się go praktycznie wszędzie – do herbaty, wody, ketchupu czy jogurtu, nie mówiąc już o słodyczach! Niestety mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że cukier to szerokie pojęcie, które niekoniecznie odnosi się do tego, co mamy w cukierniczce. Zatem, co warto wiedzieć o cukrze oraz jak oddziałuje on na nasz organizm?
Czym jest cukier?
Mówiąc cukier, mamy najczęściej na myśli sacharozę, która zbudowana jest z dwóch cząsteczek monocukrów – glukozy i fruktozy. Z chemicznego punktu widzenia, nazwa ta obejmuje wszystkie węglowodany, czyli grupę organicznych związków chemicznych, do których należą aldehydy i ketony, składające się z atomów węgla, wodoru oraz tlenu. Do nich zaliczyć można:
- monosacharydy (węglowodany proste), takie jak ryboza, glukoza, fruktoza, mannoza,
- disacharydy, takie jak maltoza, sacharoza, laktoza,
- oligosacharydy (węglowodany złożone), takie jak rafinoza, stachioza, maltodekstryny,
- polisacharydy, takie jak skrobia, glikogen, inulina, heparyna.
Nazwa cukier obejmuje zarówno mono-, jak i oligosacharydy, z wykluczeniem polisacharydów mają słodki smak i wykorzystywane do słodzenia. Jednak skupiając się na sacharozie – chyba każdy z nas wie, jak wygląda. Dostępna jest w postaci białych lub bezbarwnych kryształów, jest bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie i ma słodki smak. Największa zawartość cukru występuje w burkach cukrowych oraz trzcinie cukrowej.
Obecnie cukier to podstawowy składnik wielu produktów spożywczych. Można go naturalnie znaleźć w owocach, warzywach, miodzie czy produktach mlecznych. Aczkolwiek substancja ta jest coraz częściej dodawana to licznych artykułów spożywczych, takich jak ketchup, woda smakowa czy mięso. Wszystko z uwagi na fakt, iż nie tylko poprawia smak, ale także w naturalny sposób powstrzymuje proces rozkładu, przez co produkty nim konserwowane można dłużej trzymać w temperaturze pokojowej. Nic zatem dziwnego, że spożycie cukru wśród nas rośnie. Tylko – jest to dobra, czy zła informacja?
Cukier jako wróg współczesnego człowieka
Cukier można uznać za naszego wroga, gdyż jest źródłem tzw. “pustych kalorii”, przez co poza energią nie dostarcza organizmowi żadnych dodatkowych składników odżywczych. Co więcej, bogate w niego produkty często są ubogie w inne składniki, takie jak witaminy czy minerały. Jednak, dlaczego cukier ma tak złą opinię?
Wszystko z uwagi na fakt, iż:
- nadmiar cukru w diecie przyczynia się do otyłości, wzrostu ciśnienia tętniczego i rozwoju insulinooporności,
- stanowi główną przyczynę próchnicy, gdyż obniża pH w jamie ustnej, co pozwala na zapoczątkowanie procesu demineralizacji szkliwa,
- przyczynia się do zaparć, gdyż negatywnie wpływa na pracę jelit,
- przyczynia się do zaburzenia równowagi fizjologicznej flory bakteryjnej, co może prowadzić do rozwoju grzybicy układu pokarmowego,
- zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu – w tym nowotworów przewodu pokarmowego, piersi, jajników czy macicy.
Co więcej, cukier może również uzależniać! Wydaje się to śmieszne, jednak za jego uzależniające właściwości odpowiadają dwa neuroprzekaźniki – serotonina i dopamina, które dbają o dobre samopoczucie człowieka. Oznacza to, że dieta bogata w cukry sprawia, że jesteśmy szczęśliwsi. Mówi się także, że pobudzają układ nagrody w mózgu, przez co dają uczucie przyjemności i zaczynają tworzyć – w tym przypadku, niezdrowe relacje z jedzeniem.
Dobre strony cukru
Wyróżnia się wiele diet ograniczających cukier do absolutnego minimum, jednak – czy to jest zdrowe? Jak mówi słynna wypowiedź: “Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja jest trucizną”. Wypowiedź Paracelsusa odnosiła się do trucizny, jednak obecnie można ją przyporządkować do wielu substancji, w tym właśnie cukru. Obecnie spożywamy go w znacznym nadmiarze, przez co obserwujemy liczne efekty niepożądane, a także pogorszenie się stanu zdrowia. Mówi się, że węglowodany, a zwłaszcza polisacharydy, powinny dostarczać 50-70% energii.
W zależności od rodzaju (monosacharydy nie ulegają reakcją rozkładu w czasie trawienia), jest on rozkładany do monomerów, a najważniejszym z nich jest glukoza, która daje energię mięśniom do pracy oraz pozwala na właściwe funkcjonowanie mózgu. Jak się okazuje, w przypadku dorosłego człowieka narząd ten zużywa około 120 gramów glukozy dziennie. Niezaprzeczalnie – cukier ma niekorzystny wpływ na nasze zdrowie, jednak jego zastosowanie nie ogranicza się tylko do posiłków.
Możemy wykorzystać go w codziennym życiu, gdyż:
- w połączeniu z oliwą z oliwek i ulubionym olejkiem eterycznym tworzy naturalny peeling,
- zapobiega rozmnażaniu się szminki – wystarczy pomalować usta, oprószyć je cukrem i zlizać go,
- w połączeniu z oliwą z oliwek pozwala usunąć plamy z farb i smarów w praniu.
Zatem, jak to jest z tym cukrem? Jeśli nie możemy obejść się bez jego słodkiego smaku, to możemy skorzystać z naturalnych substancji słodzących, takich jak stewia, ksylitol czy erytrytol. Warto jednak zrezygnować z cukrów prostych i dwucukrów, na rzecz polisacharydów, które na dłużej zapewniają sytość i energię. Wśród nich wyróżnia się także węglowodany nieprzyswajalne, które ulegają fermentacji, stanowiąc pożywkę dla flory bakteryjnej. Nie są jednak wchłaniane ani nie podnoszą poziomu glukozy po spożyciu. Podsumowując – cukier w rozsądnych dawkach nam nie zaszkodzi, a wręcz poprawia pracę organizmu, dając mu energię, jednak nie wolno z nim przesadzać.
