Dość często spotyka się osoby noszące aparat ortodontyczny, który jest bardzo pomocny w leczeniu ortodontycznym. Jest to złożony proces, który trwa nawet kilka lat. Służy przede wszystkim w celu wyeliminowaniu wad zgryzu, jednak nie tylko, ponieważ aparaty ortodontyczne mogą mieć znacznie szersze zastosowanie. Kiedy warto go założyć oraz jakie są wskazania i przeciwwskazania?
Jak działa aparat ortodontyczny?
Aparat ortodontyczny to nic innego, jak aparat służący do przywracania fizjologicznego ustawienia zębów w łukach zębowych. Stosowany jest najczęściej do leczenia wad zgryzu, jednak jego założenie może mieć różne wskazania. Budowa aparatu ortodontycznego składa się zamków i pierścieni, które przyklejane są do powierzchni zębów, łuku rozpychającego zęby oraz haczyków pozwalających na zamocowanie różnych dodatkowych elementów. Źródło siły stanowi sprężysty drut, który zamocowany jest do zamków za pomocą ligatur. Zasada działania aparatu ortodontycznego jest bardzo prosta – to właśnie wywierany nacisk pozwala na przemieszczanie się zębów w obrębie kości z jednoczesnymi zmianami w obrębie kości zębodołu. Proces ten jest bezpieczny, ponieważ w miejscu, w którym ząb jest przesuwany następuje powolny zanik kości, a za zębem obserwuje się powolne nawarstwianie kości szczęki. Leczenie wad zgryzu jest procesem długotrwałym i trwa minimum dwa lata, jednak jest bardzo istotne.
Rodzaje aparatów ortodontycznych
Wśród aparatów ortodontycznych wyróżnić można trzy podstawowe rodzaje: ruchomy, stały i retencyjny. Czym one się różnią? Aparat ortodontyczny ruchomy ściąga się po określonym czasie noszenia. Pacjent wykonuje tą czynność sam, np. każdego wieczoru po całym dniu noszenia lub rano. Stosuje się go w celu leczenia wad zgryzu zębów mlecznych w obrębie szczęki i żuchwy. Niestety w niewielkim stopniu wpływa na korekcję wad zgryzu. Jeśli po zakończeniu leczenia u pacjenta nie zaobserwowano poprawy, wtedy ortodonta zaleca założenie stałego aparatu na zęby. Nosi się go bez przerwy przez mniej więcej dwa lata. Zarówno założyć, jak i ściągnąć może go tylko ortodonta, ponieważ składa się z zamków, ligatury oraz łuku. Są one mocno przymocowane na wewnętrzną, jak i zewnętrzną część zębów. Wybór aparatu ortodontycznego stałego jest niezwykle szeroki, podobnie jak zakres cenowy. Istnieje również bardziej szczegółowy podział aparatów ortodontycznych na:
- klasyczny – jest to aparat na zęby stały, które składają się z zamków, pierścieni lub tub i łuków. Wcześniej wspomniane zamki mogą być wykonane z metalu (bardziej widoczne), porcelany lub kryształu (mniej widoczne, a wręcz przezroczyste),
- lingwalny – aparat na zęby stały, który posiada mało widoczne zamki na zębach, które klejone są od wewnętrznej strony. Ten rodzaj aparatu ortodontycznego nie jest dla każdego, ponieważ w czynniki takie jak choroby dziąseł, zła higiena, za niskie lub za wysokie zęby lub wąskie łuki mogą być przeciwwskazaniami do jego założenia. Jednak noszenie tego rodzaju aparatu powoduje dyskomfort w postaci kłopotów z mówieniem czy zwrócenie uwagi na prawidłową higienę jamy ustnej,
- samoligaturujący – również należy do aparatów stałych, jednak mają mniejszą siłę nacisku na zęby, dzięki czemu ułatwiają utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej, pozwalają na korekcję wady zgryzu, skracają leczenie oraz pozwalają na planowanie wizyt kontrolnych co 8-12 tygodni,
- Invisalign – aparat ortodontyczny ruchomy, który zakłada się u pacjentów z niewielkimi wadami zgryzu. Są to specjalne, przezroczyste nakładki na zęby, które wymienia się mniej więcej co 2 tygodni oraz ściąga do jedzenia,
- Clear Aligner – aparat ruchomy, który stanowią przezroczyste nakładki. Można je ściągać jedynie do jedzenia oraz szczotkowania zębów. Zaleca się je w przypadku niewielkich wad, a efekty zależą od sumienności pacjenta.
Po zakończeniu leczenia zakłada się na zęby aparat ortodontyczny retencyjny. Dzielą się one na stałe oraz ruchome, jednak decyzję odnośnie jego rodzaju podejmuje ortodonta. Tego rodzaju aparaty nie mogą być umieszczona na zębach mlecznych. Warto również pamiętać, że aparat na zęby retencyjny u niektórych pacjentów może być noszony od końca życia.
Wskazania i przeciwwskazania do założenia aparatu ortodontycznego
Leczenie zębów poprzez zastosowanie aparatu ortodontycznego posiada liczne wskazania. Najczęściej jest nim zdiagnozowana wada zgryzu, jednak nie tylko. Powodem do rozważenia założenia aparatu ortodontycznego lub do wizyty u ortodonty mogą być także:
- paradontoza,
- wada wymowy,
- ból żuchwy lub bóle głowy,
- pękające i kruszące się zęby,
- seplenienie.
Aparat ortodontyczny może przynieść wiele pozytywnych efektów, jednak nie można zapomnieć, że istnieje również szereg przeciwwskazań do jego założenia. Mało kto wie, że nie powinno się zakładać aparatu ortodontycznego jeśli pacjent ma stany zapalne w jamie ustnej, cukrzycę czy zaburzenia hormonalne. Podobna diagnoza jest w przypadku chorób przyzębia czy miazgi zęba. Warto również pamiętać, że decydując się na wizytę u ortodonty zęby powinny być całkowicie wyleczone.
Kto może nosić aparat ortodontyczny?
Aparat na zęby założyć można u każdego – dziecka, dorosłego czy seniora, niezależnie od wieku. Wartym uwagi jest fakt, że w zależności od wieku ortodonta zalecić może inny rodzaj aparatu na zęby. U dorosłych stosuje się aparaty stałe na okres około dwóch lat, a po tym czasie lekarz proponuje aparat retencyjny. U dzieci natomiast stosuje się aparaty ruchome, które zakłada się na kilka godzin dziennie. Dużą różnicą jest także czas leczenia, który u seniorów może się trochę wydłużyć. Leczenie zębów może zatem nastąpić w każdym okresie życia człowieka i tak naprawdę przeprowadzane jest z identyczną skutecznością. Jedynymi istniejącymi różnicami jest czas trwania leczenia i rodzaj aparatu ortodontycznego.
Aparat ortodontyczny – najprawdopodobniej jedyna metoda na prawidłowe wyleczenie wady zgryzu. Jednak nie można zapomnieć, że założenie aparatu na zęby ma liczne wskazania oraz przeciwwskazania. O odpowiedni dobór leczenia zębów oraz aparatu najlepiej zadba wybrany lekarz ortodonta.
